HET WINDLASS MECHANISME 

Het windlass mechanisme in de voet

Onze voet bestaat uit 26 botten, die samen 33 gewrichten vormen. Rond de 19 spieren zijn er actief in onze voet. Dat betekent dus dat er meer gewrichten zijn dan spieren, en dat dus niet elk gewricht afzonderlijk aangestuurd kan worden door een "eigen" spier. Gelukkig bestaan er meer dan 100 banden (ligamenten) in onze voet.
Ligamenten besparen energie

Sommige bandjes zitten vast aan naast elkaar liggende botten. Andere banden spannen zich uit over meerdere gewrichten, en kunnen zo krachten overbrengen naar meerdere gewrichten tegelijk. Dat maakt het mogelijk om door een beweging van één botje een kettingreactie te veroorzaken van bewegingen in meerdere gewrichten. Deze kettingreacties worden met een duur woord kinematische koppelingen genoemd. Het grote voordeel van kinematische koppelingen is dat er dus minder spieren nodig zijn om een hele keten van botten in beweging te brengen, en hiermee energie wordt bespaard. Want hoe meer spieren er actief zijn, hoe meer energie ons dat kost. Banden stofwisselen niet, en kosten ons dus geen energie.

De fascia plantaris

Een van de belangrijkste banden in onze voet, die meerdere gewrichten overspant, is de fascia plantaris. Dit is de peesplaat die onder onze voet loopt vanaf de onderkant van onze hiel tot aan de kootjes van onze tenen. Wanneer mensen last hebben van "hielspoor" of fasciopathie plantaris, dan hebben ze eigenlijk een probleem aan de aanhechting van de fascia plantaris aan de hiel. Deze peesplaat is gemaakt van bindweefsel, kan nauwelijks verlengen en is daardoor heel sterk.

De fascia plantaris heeft een belangrijke functie in de afwikkeling van onze voet tijdens het lopen. De grootste kracht die geleverd wordt tijdens de afzet, komt van onze kuitspieren. Die trekken via de Achillespees aan onze hiel. Hierdoor treedt ook spanning op in de fascia plantaris.1 Wanneer we vervolgens over onze grote teen afzetten, zorgt de spankracht in de fascia plantaris voor het grootste aandeel in het afduwen tegen de ondergrond. Hierdoor is er minder spierkracht nodig van de spieren die meehelpen in de afzet, en scheelt ons dit energie.
Wij mensen zijn de enige soort op aarde met een fascia plantaris. In de evolutie had dit als voordeel dat wij daardoor voor hele lange tijd konden blijven lopen op twee benen.2

De kettingreactie die plaatsvindt als gevolg van het op spanning komen van de fascia plantaris, wordt het windlass mechanisme genoemd.3 In afbeelding 1 wordt weergegeven wat er daarbij gebeurt.

Wanneer we afwikkelen over onze grote teen, rolt de fascia plantaris zich op rond het kopje van het eerste middenvoetsbeentje, en wordt hierdoor korter. Dit brengt een reactie van bewegingen teweeg in de gewrichten in onze middenvoet en voetwortel. Eén belangrijk gevolg is dat onze wreef hierdoor omhoog komt. Dit is een belangrijk gegeven, waarmee we rekening dienen te houden wanneer we onze schoenen strikken. Hier kom ik in een volgende voetnoot op terug.

Afbeelding 1. Het windlass mechanisme

Het omgekeerde windlass mechanisme

Er bestaat ook zoiets als het omgekeerde windlass mechanisme.3,4 Dit is ook een mooi voorbeeld van een kinematische koppeling, waarbij de actie van een kleine heupspier een kettingreactie veroorzaakt van bewegingen in onze enkel- en voetgewrichten.

Wanneer we ons been vanuit de heup naar binnen draaien, wordt vanzelf onze voet platter. Door de specifieke beweging die optreedt in ons onderste enkelgewricht, kantelt het hielbeen met zijn bovenkant naar binnen, en trekt daarmee onze wreef omlaag. Deze beweging in de voet wordt pronatie genoemd, en is een hele normale en noodzakelijke beweging tijdens onze afwikkeling. Want, doordat onze wreef omlaag zakt, worden de aanhechtingspunten van de fascia plantaris uit elkaar geduwd, en ontstaat er spanning in de peesplaat. Deze spanning zorgt ervoor dat onze grote teen gebogen wordt (zonder spieractiviteit, en dus energieloos) en we hiermee kunnen afzetten.

Afbeelding2. Het omgekeerde windlass mechanisme.4

Het is voor het lopen zeer belangrijk dat deze pronatie kan plaatsvinden. Allerlei aanpassingen in met name hardloopschoenen (antipronatie), maar ook in steunzolen, belemmeren het platter worden van onze voet, en daarmee het omgekeerde windlass mechanisme.5,6

Tijdens het afwikkelen vinden beide mechanismen plaats. Eerst treedt het omgekeerde windlass mechanisme op, wanneer onze voet plat op de gr

ond staat. Vanaf het moment dat onze hiel loskomt van de grond, treedt het windlass mechanisme in werking.
In de volgende voetnoot zal ik beschrijven hoe je er met de juiste manier van je schoenen strikken voor zorgt dat het windlass mechanisme niet belemmerd wordt.

Bron: de gangmakerij.nl